Lúc những hành giả sơ cơ làm quen với thiền định, câu hỏi thường gặp nhất là: “Làm sao để đảm bảo việc hành trì đi đúng lộ trình?” Trong các Ngài Mahasi bài giảng, Bậc Thầy không sử dụng các lý thuyết trừu tượng để giải đáp, mà thay vào đó là lời khuyên hết sức thực tiễn: hãy quan sát những gì đang xảy ra nơi thân và tâm, ngay trong giây phút này.
Trong hệ thống Ngài Mahasi cho người mới, hành thiền không cốt để săn tìm những trạng thái hỷ lạc hay an tĩnh lạ thường. Hành thiền là quá trình phát triển cái nhìn thấu đáo. Mọi cử động của thân đều cần được nhận diện rõ rệt. Lúc ý nghĩ khởi lên, cần nhận rõ trạng thái tư duy. Mọi trạng thái khó chịu đều cần được tỉnh giác ghi nhận. Sự tỉnh giác này là yếu tố căn bản để hình thành tuệ giác.
Ngài Mahāsi thường xuyên nhắc nhở người mới khởi sự từ các yếu tố sơ đẳng nhất. Chuyển động của hơi thở thông qua sự phồng xẹp của cơ bụng, được ưu tiên làm đề mục căn bản do tính chất luôn hữu hình và dễ quán sát. Chỉ cần nhận diện rõ tiến trình “phồng, xẹp” một cách bền bỉ, trạng thái tâm lý sẽ dần thoát khỏi sự hỗn loạn và tăng cường độ sáng suốt. Khi ý nghĩ trôi dạt, hãy thầm niệm “suy nghĩ” rồi đưa tâm trở lại đề mục. Không cần trách móc, cũng không cần phân tích.
Dựa trên tinh thần của phần lớn Ngài Mahasi bài giảng, vị thiền sư khẳng định yếu tố then chốt không phải là độ dài của thời khóa, mà là chất lượng của sự hay biết trong tỉnh thức. Một vài khoảnh khắc tu tập chuẩn xác vẫn quý hơn nhiều tiếng đồng hồ mê mờ. Chính vì thế, hành giả sơ cơ không cần thiết phải gượng ép một cách cực đoan, mà cần xây dựng sự đều đặn và bền bỉ.
Một điểm rất đặc biệt trong phương pháp của Ngài Mahasi cho người mới nằm ở việc không khu biệt sự tu tập trong tư thế tọa thiền. Lúc bước đi, rõ biết việc đi; lúc đứng, rõ biết việc đứng; lúc nằm, rõ biết việc nằm. Dù là trong những việc more info nhỏ nhặt như dùng bữa, vệ sinh hay trò chuyện, nếu có chánh niệm, đó vẫn là thiền. Bằng cách này, thiền sinh sẽ từng bước làm quen với lối sống tỉnh giác ngay trong sinh hoạt.
Nếu áp dụng chính xác các hướng dẫn từ Ngài Mahasi bài giảng, hành giả sơ cơ sẽ dần nhận ra một chân lý cốt lõi: mọi hiện tượng đều sinh rồi diệt. Cảm giác không ở mãi, suy nghĩ không ở mãi, cảm xúc cũng không ở mãi. Cái thấy này không dựa trên nền tảng lý thuyết mà dựa trên thực chứng cá nhân. Chính nó làm giảm bớt sự dính mắc và phản ứng quen thuộc của tâm.
Đối với người mới khởi sự, hướng đi của Ngài Mahasi cho người mới là con đường an toàn và chân thật. Đừng vội vã tin tưởng, cũng đừng nôn nóng chờ đợi thành tựu. Chỉ cần tuân thủ phương pháp, duy trì sự quán chiếu và kiên nhẫn chờ tuệ giác nảy nở. Đó là giá trị cốt lõi ẩn chứa trong các bài pháp giản đơn mà đầy triết lý của Ngài Mahāsi.